Ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους πολίτες πάσχει από υπέρταση και αυτή είναι η αναλογία που συναντάμε και στη χώρα μας, όσον αφορά στη συγκεκριμένη πάθηση της καρδιάς. Μάλιστα, το ποσοστό αυξάνεται σημαντικά όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπους άνω των 65 ετών, όπου σχεδόν ένας στους δύο είναι υπερτασικός, ενώ στα παιδιά εμφανίζεται σπάνια. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της υπέρτασης είναι ότι, πολύ συχνά, δεν δίνει προειδοποιητικά σημάδια στον ασθενή, με αποτέλεσμα να διαγιγνώσκεται μόνον αφού περάσουν χρόνια και εμφανιστούν οι δυσάρεστες επιπλοκές της.
Τι είναι η Υπέρταση
Αρχικά, να σημειώσουμε ότι υπέρταση ονομάζεται η πάθηση που χαρακτηρίζεται από υψηλή πίεση στις αρτηρίες του σώματος. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα η καρδιά να αναγκάζεται να εργαστεί πιο εντατικά για την κυκλοφορία του αίματος στο σώμα (εγκέφαλο – σπλάχνα – άνω και κάτω άκρα).
Η συχνότερη μορφή της υπέρτασης ονομάζεται «ιδιοπαθής» υπέρταση και είναι, ουσιαστικά, άγνωστης αιτίας. Η επιστημονική κοινότητα θεωρεί πως έχει σχέση κυρίως με την κληρονομικότητα καθώς και με άλλους παράγοντες, όπως η παχυσαρκία, η μακροχρόνια πρόσληψη αυξημένης ποσότητας αλατιού, η καθιστική ζωή, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η μεγάλη κατανάλωση αλατιού κ.ά.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα άτομα που έχουν και τους δύο γονείς τους υπερτασικούς, αντιμετωπίζουν πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης που ξεπερνά το 70%. Όταν ο ένας από τους δύο γονείς είναι υπερτασικός, η πιθανότητα είναι κατεβαίνει στο 30%, ενώ ακόμα και όσοι δεν έχουν υπερτασικούς γονείς έχουν πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης στο 15%.
Μόλις σε ποσοστό 5% των ασθενών, η υπέρταση οφείλεται σε κάποιο συγκεκριμένο νόσημα και ονομάζεται δευτεροπαθής υπέρταση.
Για κάθε 20 mmHg αύξησης της συστολικής πίεσης ή 10 mmHg αύξησης της διαστολικής, διπλασιάζεται ο κίνδυνος θανάτου από εγκεφαλικό επεισόδιο ή έμφραγμα.
Ο «βουβός δολοφόνος»
Η συστολική και διαστολική πίεση έχουν εξίσου βαρύτητα στην ορθή λειτουργία της καρδιάς και τις περισσότερες φορές μόνον αφού εμφανιστούν επιπλοκές, ο ασθενής αντιλαμβάνεται πως υπάρχει κάποιο θέμα.
Η άποψη ότι η διαστολική πίεση, γνωστή ως «πίεση της καρδιάς», είναι πιο σημαντική από τη συστολική είναι λανθασμένη. Ειδικά σε άτομα πάνω από 50 ετών, η συστολική πίεση είναι πολύ πιο επικίνδυνη από τη διαστολική.
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση κατά κανόνα δεν γίνεται αισθητή και δεν προκαλεί κανένα ενόχλημα. Τα ενοχλήματα, όταν υπάρχουν, οφείλονται στις επιπλοκές της, που συνήθως εμφανίζονται μετά από χρόνια – γι’ αυτό στην Αμερική η υπέρταση είναι γνωστή ως «βουβός δολοφόνος» (silent killer).
Πώς γίνεται η μέτρηση της πίεσης
Το πιεσόμετρο είναι το όργανο που μας βοηθά να μετράμε την αρτηριακή μας πίεση.
Η μέτρηση της πίεσης γίνεται είτε με αυτόματο ηλεκτρονικό πιεσόμετρο, είτε με πιεσόμετρο που χρειάζεται ακουστικά (υδραργυρικό ή μεταλλικό). Τα υδραργυρικά έχουν πλέον αποσυρθεί από την αγορά για λόγους ασφάλειας σχετικά με τη χρήση του υδραργύρου.
Τα πιεσόμετρα του βραχίονα είναι προτιμητέα από αυτά του καρπού.
Στα πιεσόμετρα, η πίεση είναι της μορφής 140/90mmHg, όπου το 140 είναι η «συστολική» πίεση («μεγάλη») και το 90 είναι η «διαστολική» πίεση («μικρή» ή «της καρδιάς»).
Πώς χαρακτηρίζεται ο ασθενής «υπερτασικός»
Υπερτασικός είναι αυτός του οποίου η συστολική πίεση είναι σταθερά μεγαλύτερη από 140 και/ή η διαστολική είναι μεγαλύτερη από 90 μετά, από 2-3 επισκέψεις στο ιατρείο και μετά από τουλάχιστον δύο μετρήσεις κάθε φορά. Συνήθως, η δεύτερη μέτρηση είναι χαμηλότερη από την πρώτη και πιο αντιπροσωπευτική της πραγματικής τιμής.
Τόσο στα φυσιολογικά, όσο και στα υπερτασικά άτομα, η αρτηριακή πίεση μεταβάλλεται συνεχώς. Γι’ αυτό, προκειμένου να προσδιοριστεί το επίπεδο της πίεσης, συνήθως χρειάζονται πολλές μετρήσεις σε διαφορετικά στιγμιότυπα, πάντα σε συνθήκες ηρεμίας.
Πώς μετράμε την πίεση
Τουλάχιστον μισή ώρα πριν από την μέτρηση της πίεσης, ο ασθενής θα πρέπει να αποφεύγει να πίνει καφέ και να καπνίζει.
Η περιχειρίδα (το πανί που τυλίγει το χέρι) τοποθετείται έτσι ώστε να εφαρμόζει καλά κατευθείαν πάνω στον βραχίονα (μπράτσο) χωρίς να παρεμβάλλεται το μανίκι. Στην περίπτωση που το μανίκι του ασθενούς προκαλεί πίεση στο μπράτσο και είναι σφικτό, θα πρέπει να αφαιρείται.
Η περιχειρίδα πρέπει να βρίσκεται περίπου στο ύψος της καρδιάς και ο ασθενής να είναι καθιστός/ή με όρθια την πλάτη και το χέρι χαλαρό και ακουμπισμένο σε σταθερή επιφάνεια. Το μέσο του βραχίονα να είναι στο ύψος της καρδιάς, ενώ κατά τη μέτρηση ο ασθενής δεν πρέπει να μιλάει ή να κινείται.
Κατά την μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, γίνονται δύο μετρήσεις, με απόσταση περίπου 3-5 λεπτών η μία από την άλλη και η δεύτερη μέτρηση αντιπροσωπεύει τη σωστή ένδειξη.
Όσο υψηλότερη είναι η αρτηριακή πίεση ενός ασθενούς, τόσο μεγαλύτερο κίνδυνο αντιμετωπίζει για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, δηλαδή στεφανιαίας νόσου (έμφραγμα της καρδιάς), αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής και νεφρικής ανεπάρκειας και απόφραξης των αρτηριών στα κάτω άκρα.
Πώς μετράμε την πίεση στο σπίτι
Οι υπερτασικοί συνήθως χρειάζεται να μετρούν την πίεση στο σπίτι – αυτό όμως οφείλει να γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο, χωρίς υπερβολές που μπορεί να έχουν παραπλανητικά αποτελέσματα.
Όσοι ρυθμίζουν σωστά την πίεσή τους, αρκεί να την μετρούν στο σπίτι 1-2 φορές την εβδομάδα. Όσοι είναι σε προσπάθεια ρύθμισης ή έχουν πρόσφατα τροποποιήσει την αγωγή τους, θα πρέπει να την μετρούν δύο φορές καθημερινά (το πρωί πριν πάρουν φάρμακα και το απόγευμα), κάνοντας διπλή μέτρηση κάθε φορά για 6-7 ημέρες και να καταγράφουν τις μετρήσεις.
Σε συνθήκες εκνευρισμού, φόβου, πανικού, πόνου ή μεγάλης σωματικής προσπάθειας (π.χ. τρέξιμο, σήκωμα μεγάλου βάρους, κλπ), η πίεση μπορεί να αυξηθεί πολύ -ακόμη και πάνω από 200 mmHg η συστολική. Η μέτρηση αυτή δεν είναι αντιπροσωπευτική της «πραγματικής» πίεσης. Αν δε συνοδεύεται από κάποιο άλλο σοβαρό πρόβλημα, δεν χρειάζεται αντιμετώπιση και υποχωρεί από μόνη της λίγο αργότερα.
Δεν πρέπει να αλλάζει η αγωγή, επειδή βρέθηκε η πίεση αυξημένη ή χαμηλή σε μια μόνο μέτρηση, καθώς οφείλουμε πάντα να κάνουμε διπλές μετρήσεις. Επίσης, δεν συνιστάται η καθημερινή μέτρηση της πίεσης, εκτός εάν ο γιατρός έχει δώσει συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
Υπάρχουν αξιόπιστα και εγκεκριμένα πιεσόμετρα, όπως προτείνονται από τους επίσημους φορείς μελέτης της αρτηριακής υπέρτασης διεθνώς (https://www.stridebp.org/bp-monitors).
Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσοβόλας, Καρδιολόγος, PhD Ομίλου Affidea, με εξειδίκευση στο HEART Hospital, UCLH, London, UK στις Κληρονομικές μυοκαρδιοπάθειες.