Γράφει η Σταυρούλα Μαγγανά
Ιατρός – Ειδική Παθολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνη Affidea Αθηνών & Περιστερίου
Από τις αρχές της πανδημίας της νόσου COVID-19 μέχρι σήμερα, περισσότερα από 247.000.000 είναι τα επιβεβαιωμένα κρούσματα σε όλο τον πλανήτη και περισσότεροι από 5.000.000 θάνατοι έχουν καταγραφεί. Στην Ελλάδα ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων είναι μεγαλύτερος από 740.000 και οι θάνατοι πάνω από 16.000.
Ο ιός SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronovarius 2) ανήκει στην κατηγορία των κορωνοϊών και μπορεί να προκαλέσει από απλό κρυολόγημα με ήπια συμπτώματα (συνάχι, πονόλαιμο, δέκατα), μέχρι σοβαρότατες καταστάσεις, όπως πνευμονία, οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια (SARS), πολυοργανική ανεπάρκεια και θάνατο. Ο ιός μεταδίδεται με σταγονίδια και προσβάλλει άτομα όλων των ηλικιών. Στο 80% των ατόμων που νοσούν, τα συμπτώματα είναι ήπια (πονόλαιμος, πονοκέφαλος, δεκατική πυρετική κίνηση, κόπωση, βήχας, απώλεια όσφρησης και γεύσης). Επίσης μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου συμπτώματα και η πλειονότητα των ατόμων που νοσούν δεν χρειάζονται νοσηλεία στο νοσοκομείο για θεραπεία. Ωστόσο, σε ποσοστό 15% περίπου των περιπτώσεων της νόσου COVID-19 εκδηλώνουν σοβαρά συμπτώματα και στο 5% των περιπτώσεων αναπνευστική ανεπάρκεια, πολυοργανική ανεπάρκεια, θρομβωτική μικροαγγειοπάθεια και μακροαγγειοάθεια. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που μολύνθηκαν με κορωνοϊό έχουν αναρρώσει (98%).
Οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με προϋπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, υπέρταση, καρδιολογικές παθήσεις, χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν από τον κορωνοϊό και αυτό ήταν γνωστό από την αρχή της πανδημίας.
O διαβήτης αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για νόσηση και θάνατο από τον κορωνοϊό. Ο διαβήτης είναι μια ασθένεια που εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει επαρκή ποσότητα ινσουλίνης ή όταν η ινσουλίνη που παράγεται δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά από τον οργανισμό, με συνέπεια την υπεργλυκαιμία δηλ. την αύξηση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα. Η χρόνια υπεργλυκαιμία μπορεί να οδηγήσει σε μικροαγγειοπάθεια (διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και τύφλωση, νεφρική ανεπάρκεια) και μακροαγγειοπάθεια (καρδιαγγειακές παθήσεις, περιφερική αγγειοπάθεια). Υπολογίζεται ότι περισσότερο από 470 εκ. ενήλικες έχουν διαβήτη και μέχρι το 2045 θα αυξηθούν στα 700 εκ. Ο διαβήτης είναι η πιο κοινή μη μεταδοτική νόσος στον παγκόσμιο χάρτη και χαρακτηρίζεται ως «σιωπηρή πανδημία» και είναι μια από τις συχνότερες παθολογικές καταστάσεις που συνυπάρχει στους νοσούντες από COVID-19.
Τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι οι διαβητικοί έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης και θανάτου όταν προσβληθούν από τον ιό SARS-CoV-2. Συγκεκριμένα οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι:
· Το 30-40% των ατόμων που νοσούν σοβαρά και απαιτείται νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας, έχουν διαβήτη.
· Από τα νοσηλευόμενα άτομα με διαβήτη το 21-43% χρειάζεται νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας και η θνητότητα είναι περίπου 25%.
· Ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης και θανάτου είναι 100-250% περισσότερο στους διαβητικούς από τα άτομα χωρίς διαβήτη.
Που οφείλεται όμως η αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα των διαβητικών στη νόσο COVID-19;
Η αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα αποδίδεται σε:
· Διαταραχή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος λόγω υπεργλυκαιμίας.
· Κακή ρύθμιση του διαβήτη (υψηλή τιμή γλυκοζυλιωμένης).
· Παρουσία χρόνιων επιπλοκών (χρόνια νεφρική νόσος, στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια).
· Αυξημένη φλεγμονώδης αντίδραση που παρατηρείται στους διαβητικούς (καταρράκτης των κυτταροκινών) και μπορεί να οδηγήσει σε θρομβώσεις μεγάλων και μικρών αγγείων και διαταραχή πηκτικότητας.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο EASD (Ευρωπαϊκή Εταιρεία για τη Μελέτη του Διαβήτη) τα οποία προέκυψαν από μια μετα-ανάλυση πολλών μελετών, επιβεβαιώνουν τον αυξημένο κίνδυνο θανάτου των διαβητικών από τον SARS-CoV-2.
Συγκεκριμένα:
1. Οι άνδρες με διαβήτη έχουν 39% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από τις διαβητικές γυναίκες.
2. Οι διαβητικοί ασθενείς ηλικίας >65 ετών έχουν τριπλάσιο κίνδυνο θανάτου από αυτούς που είναι στην ίδια ηλικία και δεν έχουν διαβήτη. Όσο αυξάνεται η ηλικία, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος θανάτου (5% για κάθε 1 επιπλέον έτος).
3. Οι παχύσαρκοι διαβητικοί (ΒΜΙ>30) κινδυνεύουν 47% περισσότερο από τους μη παχύσαρκους διαβητικούς (ΒΜΙ 18,5-25).
4. Οι ασθενείς που λαμβάνουν ινσουλίνη για τη θεραπεία του διαβήτη, έχουν 79% περισσότερο κίνδυνο να πεθάνουν από τον κορωνοϊό, από τους διαβητικούς που δεν λαμβάνουν ινσουλίνη. Αντιθέτως τα αποτελέσματα της μετα-ανάλυσης έδειξαν ότι, όσοι ελάμβαναν μετφορμίνη, είχαν 37% μικρότερη πιθανότητα θανάτου από τον ιό.
Επίσης οι διαβητικοί με υποκείμενα νοσήματα έχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου:
1. Καρδιαγγειακά κατά 39%
2. Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια κατά 81%
3. Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια κατά 23%.
4. Επίσης φάνηκε ότι η χρήση των στατινών (φάρμακα για μείωση των επιπέδων χοληστερίνης) συνδέεται με 75% αυξημένη πιθανότητα θανάτου από COVID-19. Όπως εξήγησαν οι ερευνητές, το φαινόμενο αυτό μπορεί να σχετίζεται με την ύπαρξη καρδιαγγειακής νόσου που απαιτούσε θεραπεία με στατίνη.
5. Τέλος τα επίπεδα της C-αντιδρώσας πρωτείνης (CRP) σχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο θανάτου κατά 15% όταν η τιμή της CRP αυξάνεται κατά 10mg/L.
Δεδομένου του αυξημένου κινδύνου για σοβαρή έκβαση της υγείας των διαβητικών όταν νοσούν από COVID-19, είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε την αναγκαιότητα της εφαρμογής των μέτρων προστασίας για τον SARS-CoV-2 (χρήση μάσκας σε εσωτερικούς χώρους και στους εξωτερικούς όπου υπάρχει συνωστισμός, διατήρηση αποστάσεων, πλύσιμο χεριών). Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι ο πιο σημαντικός τρόπος με τον οποίο τα άτομα με διαβήτη μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά από την COVID-19, είναι να αποφύγουν τη μόλυνση. Το εμβόλιο είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης της μόλυνσης και γι’ αυτό συνιστάται από όλες τις επιστημονικές εταιρείες, όπως και από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, ως προτεραιότητα στο πρόγραμμα του εμβολιασμού, ο εμβολιασμός των ατόμων με διαβήτη. Επιπροσθέτως τονίζεται η αναγκαιότητα καλής επικοινωνίας του διαβητικού ασθενούς με τον θεράποντα ιατρό, για την καλή ρύθμιση του διαβήτη, αντιμετώπιση των επιπλοκών, διευκόλυνση της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας όταν χρειάζεται, ακόμα και για τον τακτικό έλεγχο των διαβητικών.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι υπάρχει μια αλληλεπίδραση της πανδημίας COVID-19 (μεταδοτική νόσος) με την πανδημία του σακχαρώδη διαβήτη (πιο συχνή μη μεταδοτική νόσος). Η ύπαρξη του διαβήτη επηρεάζει σοβαρά την πορεία της νόσου COVID-19 και αντιστρόφως ο SARS-CoV-2 έχει σοβαρές επιπτώσεις στα άτομα με διαβήτη. Περισσότερα επιστημονικά δεδομένα στο μέλλον, αναμένεται να αναδείξουν περαιτέρω τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του διαβήτη που συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα θανάτου των διαβητικών στην COVID-19.