Τι είναι οι δερματικές αλλεργίες;
H εκδήλωση αλλεργικών συμπτωμάτων από το δέρμα, που μπορούν να προκληθούν από μια πληθώρα φυσικών και τεχνητών αλλεργιογόνων.
Ποιες είναι οι πιο γνωστές και τι συμπτώματα προκαλούν;
Η ατοπική δερματίτιδα, η κνίδωση, η φωτοαλλεργική δερματίτιδα, η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, τα τσιµπήµατα υμενοπτέρων αποτελούν τα συνηθέστερα είδη αλλεργιών που εμφανίζουν δερματικές εκδηλώσεις, όπως ερύθημα (κοκκίνισμα, ερυθρότητα στο δέρμα), εξάνθημα, οίδημα, κνησμό, φυσαλίδες ή φουσκάλες με εκροή υγρού και πομφούς, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις συνοδεύονται και από συστηματικές εκδηλώσεις (δύσπνοια / δυσκολία στην αναπνοή, ταχυκαρδία, εμετούς) που χρήζουν άμεσης θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Η ατοπική δερματίτιδα (ατοπικό έκζεμα) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του δέρματος με γενετική προδιάθεση που εμφανίζεται κυρίως στην παιδική ηλικία, χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις και συνδέεται συχνά με αλλεργικές εκδηλώσεις στα παιδιά. Το 70% των ασθενών με ατοπικό έκζεμα εμφανίζουν τις πρώτες εκδηλώσεις στην βρεφική ηλικία, κυρίως μετά τον 3ο μήνα ζωής. Σε ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα συνυπάρχουν συχνά αλλεργική ρινίτιδα και βρογχικό άσθμα. Καθώς το δέρμα των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργία του επιδερμιδικού φραγμού, είναι ευάλωτο σε ερεθιστικούς παράγοντες του περιβάλλοντος, όπως είναι φυσικά και χημικά ερεθιστικά και αλλεργιογόνα. Κάποια από αυτά τα αλλεργιογόνα είναι γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης, ακόμη και τροφικά αλλεργιογόνα, όπως ψάρι κ.λπ.
Τα κύρια συμπτώματα είναι ξηροδερμία, ερυθρότητα με έντονο κνησμό, φολίδες. Το εξάνθημα της ατοπικής δερματίτιδας εμφανίζει χαρακτηριστική κατανομή: στα βρέφη αφορά συνήθως τα μάγουλα του μωρού, τις καμπτικές επιφάνειες των αγκώνων και γονάτων, το δέρμα του λαιμού, το δέρμα πίσω από τα αυτιά. Η κατανομή αυτή διαφοροποιείται σε μεγαλύτερη ηλικία, δηλαδή σε εφήβους και ενηλίκους και αφορά συχνότερα καμπτικές επιφάνειες των αγκώνων και γονάτων. Το δέρμα των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα είναι ευάλωτο σε βακτηριακές λοιμώξεις (κυρίως σταφυλόκοκκο) και ιογενείς λοιμώξεις (ιό απλού έρπητα κ.ά). Τα άτομα που έχουν ατοπική δερματίτιδα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης δερματίτιδας εξ επαφής.
Η φωτοαλλεργική δερματίτιδα εμφανίζεται αφού έχει προηγηθεί ευαισθητοποίηση, που προκαλείται από συστηματικά λαμβανόμενες ή τοπικά χρησιμοποιούμενες ουσίες που δεν είναι απαραίτητα φωτοτοξικές (όπως κρέμες, καλλυντικά και αρώματα). Τα συμπτώματα εκδηλώνονται περίπου 48 ώρες μετά την έκθεσή σας στον ήλιο και οφείλονται στην επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας σε συνδυασμό με τις ουσίες αυτές. Η φωτοχημική διέγερση προκαλείται από υπεριώδεις ακτίνες διαφορετικών μηκών κύματος, κυρίως ακτίνες UVA, μόνο σε μερικές περιπτώσεις από UVB – π.χ. σε λήψη του νευροληπτικού φαρμάκου χλωροπρομαζίνη.
Η κνίδωση είναι μια μορφή αλλεργίας που αποτελεί μία από τις πιο συχνές αλλεργικές παθήσεις του δέρματος και μπορεί να καταστεί χρόνια. Η συγκεκριμένη αλλεργική αντίδραση ξεκινά με έντονο και αιφνίδιο κνησμό και στη συνέχεια εμφανίζονται σε μεγάλη έκταση και πυκνότητα πομφοί. Οι πομφοί είναι έντονα ερυθρά χαρακτηριστικά εξανθήματα, είναι διογκωμένοι, κυκλικοί ή σε ακανόνιστο σχήμα. Συχνά όταν εμφανίζονται διαρκούν για λίγες ώρες και έπειτα εξαφανίζονται για να εμφανιστούν εκ νέου σε γειτονικές περιοχές του δέρματος. Συνοδεύεται σε κάποιες περιπτώσεις και από αγγειοοίδημα στην περιοχή των χειλιών και περιοφθαλμικά.
Στην αλλεργική κνίδωση κύρια αλλεργιογόνα είναι τροφές, πχ. οστρακόδερμα, ψάρια, ξηροί καρποί, και φάρμακα, πχ. μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ). Υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος, καθώς η κνίδωση εκδηλώνεται ως άμεση αντίδραση στη φυσική επαφή με το αλλεργιογόνο.
Η ηλιακή κνίδωση είναι μια σπάνια αλλεργική αντίδραση που οφείλεται αμιγώς στην επίδραση ηλιακής ακτινοβολίας, χωρίς να απαιτούνται φωτοευαισθητοποιοί παράγοντες, που εκδηλώνεται συνήθως αμέσως μετά την έκθεση με πομφούς στα τμήματα του σώματος που βλέπει ο ήλιος – συνήθως στα χέρια και στον άνω κορμό. Συνήθως τα αντιισταμινικά φάρμακα νέας γενιάς ελέγχουν σε μεγάλο ποσοστό τα συμπτώματα της νόσου. Η επιτυχία της θεραπείας έγκειται κυρίως στην εντόπιση του αιτιολογικού παράγοντα.
Η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής είναι εξαιρετικά συχνός τύπος δερματίτιδας και προκύπτει ως συνέπεια ευαισθησίας σε αλλεργιογόνα που έρχονται σε άμεση επαφή με το δέρμα του ασθενούς. Τα αλλεργιογόνα αυτά είναι υλικά καθημερινής χρήσης ή ακόμη και εξειδικευμένες επαγγελματικές ουσίες, όπως μέταλλα (νικέλιο, χρώμιο), κοσμήματα, καλλυντικά, αρώματα, βαφές μαλλιών ή κόλλες, latex κ.ά. που διεισδύουν στο δέρμα και προκαλούν ανοσοποιητική απόκριση. Οι βλάβες συνήθως εμφανίζονται στην περιοχή της επαφής του αλλεργιογόνου με το δέρμα. Συχνά εμφανίζονται ερυθρές κηλίδες με έντονο κνησμό και αίσθημα καύσου, ενώ ορισμένες φορές παρατηρούνται και δερματικές φολίδες ή ακόμη και φουσκάλες με εκροή υγρού.
Το δηλητήριο από τσίμπημα υμενοπτέρων, όπως της μέλισσας και της σφήκας, περιέχει διάφορες πρωτείνες που είναι υπεύθυνες για την τοξική αντίδραση στο δηλητήριο, που συνήθως εκδηλώνεται με τοπικό οίδημα στο σημείο νυγμού εντός μερικών εκατοστών, ερυθρότητα και αίσθημα καύσου ή πόνο. Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν, χωρίς φαρμακευτική αγωγή, εντός ολίγων λεπτών ή ωρών. Σε περίπτωση που κάποιο άτομο είναι αλλεργικό -πρέπει να έχει τσιμπηθεί στο παρελθόν και ευαισθητοποιηθεί σε συστατικά του δηλητηρίου- έχουμε είτε εκτεταμένη τοπική αντίδραση που διαρκεί περισσότερες ώρες είτε συστηματική αναφυλακτική εκδήλωση που εμφανίζεται εντός ολίγων λεπτών από το τσίμπημα με συμπτώματα και από άλλα συστήματα, συχνά αγγειοοίδημα, γαστρεντερικές διαταραχές, ταχυκαρδία και εκδηλώσεις από το κυκλοφορικό, μέχρι και σοβαρό αναφυλακτικό επεισόδιο με απώλεια συνείδησης.
Σε περίπτωση που τα συμπτώματα περιορίζονται μόνο στο δέρμα, δεν υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή του ασθενούς. Σε περίπτωση εμφάνισης στο δέρμα σας βλαβών και συμπτωμάτων που περιγράφονται ανωτέρω, όπως ερυθρότητα, σπυράκια, έντονος κνησμός, πομφοί κ.ά, ο δερματολόγος σας είναι κατάλληλος να θέσει τη διάγνωση και να σας προτείνει την κατάλληλη θεραπεία, αλλά και σε συνεργασία με τον αλλεργιολόγο να προβούν σε περαιτέρω εξετάσεις, εάν αυτές απαιτούνται.
Μέτρα προστασίας και αντιμετώπισης
- Το πιο σημαντικό βήμα στη θεραπεία μιας αλλεργίας είναι ο εντοπισμός του αλλεργιογόνου που προκαλεί τα συμπτώματα και η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποφυγή της επαφής με αυτό. Σε περίπτωση υποψίας αλλεργιών, ο αλλεργιολόγος θα προχωρήσει σε μια σειρά εξετάσεων για τον εντοπισμό των πιθανών αλλεργιογόνων: Δερματική δοκιμασία μέσω νυγμού, Επιδερμικές δοκιμασίες (Patch), Αιματολογικές εξετάσεις (CAP-RAST). Οι δοκιμασίες αυτές σε συνδυασμό με το ιστορικό δερματικών συμπτωμάτων έχουν υψηλό ποσοστό ακρίβειας.
- Κάποιες φαρμακευτικές αγωγές που λαμβάνετε, ευθύνονται για φωτοαλλεργίες, όπως τα φάρμακα για την καρδιά, ορισμένα αντιβιοτικά, αντιμυκητιασικά, αντιδιαβητικά, διουρητικά, αντιφλεγμονώδη και κάποια ψυχιατρικά σκευάσματα. Ενημερωθείτε κατάλληλα από τον γιατρό σας.
- Συνιστάται κατά την έκθεσή σας στον ήλιο η χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας SPF 50 (UVA/UVA) και η συχνή επάλειψη του δέρματος με αυτό.
- Nα αποφεύγεται η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Προτιμάμε να καθόμαστε στη σκιά.
- Χρήση προστατευτικών ρούχων (παντελόνι, μακρυμάνικη μπλούζα, καπέλο, γυαλιά ηλίου) κατά τη διάρκεια έκθεσης σε υπαίθριους χώρους.
- Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να αποφεύγετε τη χρήση καλλυντικών και φαρμακευτικών σκευασμάτων, όπως αρωματικά σαπούνια και έλαια που μπορούν να προκαλέσουν φωτοαλλεργικές αντιδράσεις.
