Ηπατίτιδα: 'Ολα όσα πρέπει να γνωρίζετε - Affidea Ελλάδος

7 Ιουνίου, 2020

Ηπατίτιδα: ‘Ολα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Το ήπαρ (συκώτι) είναι ένα ζωτικό όργανο που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό, στη σύνθεση διαφόρων ουσιών, όπως παραγόντων πήξης, καθώς και στην απομάκρυνση τοξικών παραγόντων και φαρμάκων από τον οργανισμό. Εάν διάφοροι βλαπτικοί παράγοντες επιδράσουν στο ήπαρ, όπως ιοί, φάρμακα, αλκοόλ, τοξίνες, δημιουργείται φλεγμονή και νέκρωση, η οποία ονομάζεται ηπατίτιδα.

Το πιο κοινό αίτιο της φλεγμονής του ήπατος είναι ένας από τους 5 ιούς ηπατίτιδας Α, Β, C, D και E. Υπάρχουν και άλλοι ιοί που δεν προσβάλλουν αποκλειστικά το ήπαρ, αλλά μπορεί να προκαλέσουν ηπατίτιδα ταυτόχρονα με την προσβολή άλλων οργάνων και αυτοί ονομάζονται ηπατοτρόποι ιοί.

Η ηπατίτιδα μπορεί να είναι είτε οξεία νόσος είτε χρόνια.

Η οξεία νόσος εμφανίζεται λίγες εβδομάδες έως μήνες μετά την είσοδο του ιού στο ανθρώπινο σώμα. Τα συνήθη συμπτώματα μπορεί να είναι αδυναμία, καταβολή, ανορεξία, ναυτία, έμετοι, διάρροιες, πονοκέφαλος, αρθραλγίες, μυαλγίες, πυρετός και αίσθημα βάρους στο δεξιό άνω μέρος της κοιλιάς. Λιγότερο συχνά εμφανίζεται ίκτερος (κιτρίνισμα δέρματος και ματιών), υπέρχρωση ούρων και αποχρωματισμός κοπράνων (στόκος). Μερικές φορές μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου συμπτώματα ή είναι πολύ ήπια και σπάνια (<1-2%) η οξεία ηπατίτιδα έχει  βαρύτατες εκδηλώσεις, οπότε χαρακτηρίζεται ως κεραυνοβόλος οξεία ηπατίτιδα με αυξημένη θνητότητα (70-90%).

Η χρόνια ιογενής ηπατίτιδα προκαλείται από τους ιούς B, C και D κι αναπτύσσεται σε ασθενείς που δεν κατάφεραν να αποβάλλουν τον ιό. Παρά την έλλειψη συμπτωμάτων, πολλές φορές η παρουσία του ιού προκαλεί συνεχή ερεθισμό με απώτερα αποτελέσματα την κίρρωση του ήπατος και τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο, επιπλοκές που είναι υπεύθυνες για πάνω από ένα εκατομμύριο θανάτους  με τάση  συνεχώς αυξανόμενη ετησίως.

Η ηπατίτιδα Α προκαλείται από τον ιό ηπατίτιδας Α (ΗΑV) και μεταδίδεται από μολυσμένη τροφή και νερό, ιδιαίτερα όταν δεν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής. Συχνά είναι ήπιας μορφής νόσος στην παιδική ηλικία, αλλά μπορεί να είναι περισσότερο σοβαρή σε ανθρώπους πάνω από την ηλικία των 40 ετών. Συμπτώματα γρίπης και ίκτερος είναι συνήθη στους ενήλικες. Σπάνια εκδηλώνεται βαριά ηπατική ανεπάρκεια και θάνατος. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ πάνω από 1,5 εκατομμύρια νέα κρούσματα καταγράφονται το χρόνο παγκοσμίως.

Η διάγνωση της νόσου γίνεται με την αναζήτηση αντισωμάτων του ιού (anti-HAV).

Η ηπατίτιδα Α μπορεί να προληφθεί με εμβόλιο το οποίο είναι ασφαλές και κυκλοφορεί πολλά χρόνια και έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της χώρας μας.

Η ηπατίτιδα Ε προκαλεί επιδημίες στις αναπτυσσόμενες χώρες της Δυτικής Ασίας, Βόρειας και Κεντρικής Αφρικής και Κεντρικής Αμερικής. Ο τρόπος μετάδοσης της νόσου είναι ίδιος με εκείνον της ηπατίτιδας Α, δηλαδή με την κοπρανοστοματική οδό. Η τήρηση των κανόνων υγιεινής αποτελεί το μοναδικό τρόπο προστασίας, όπως και στην ηπατίτιδα Α.

Η ηπατίτιδα Β είναι μία από τις πιο σημαντικές ασθένειες της ανθρωπότητας και αποτελεί σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Από τα 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους που έχουν μολυνθεί παγκοσμίως, περισσότεροι από 350 εκατομμύρια έχουν χρόνια λοίμωξη και βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη κίρρωσης και ηπατοκυτταρικού καρκίνου εφόσον δεν τεθούν σε παρακολούθηση και δεν λάβουν ειδική αντιική αγωγή. Οι παραπάνω επιπλοκές ευθύνονται για 1 εκατομμύριο θανάτους ετησίως.

Η ηπατίτιδα Β μεταδίδεται με την επαφή μολυσμένου αίματος και σωματικών υγρών από μολυσμένο άτομο όπως :

  • Από τη μητέρα στο παιδί κατά τη γέννηση
  • Με μεταγγίσεις αίματος ή με χρήση μολυσμένης σύριγγας
  • Με σεξουαλική επαφή, χωρίς χρήση προφυλακτικού
  • Με κοινή χρήση προσωπικών αντικειμένων (ξυραφάκια, νυχοκόπτες, οδοντόβουρτσα)
  • Τατουάζ με χρήση μολυσμένων εργαλείων

H διάγνωση της νόσου γίνεται με την αναζήτηση αντιγόνων (όπως το αυστραλιανό αντιγόνο HbsAg) και αντισωμάτων του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV) με σύσταση του ιατρού σε απλή εξέταση αίματος.

Η πρόληψη για την ηπατίτιδα Β επιτυγχάνεται με τον εμβολιασμό για την ηπατίτιδα Β. Το εμβόλιο κυκλοφορεί από το 1982, είναι ασφαλές και αποτελεσματικό και ουσιαστικά αποτελεί το πρώτο προληπτικό εμβόλιο έναντι ενός σοβαρού καρκίνου (ηπατοκυτταρικού). Ο εμβολιασμός για την ηπατίτιδα Β έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της χώρας μας.

Ο ιός της ηπατίτιδας D συνδέεται επιδημιολογικά με τον ιό της ηπατίτιδας Β και απαιτεί την παρουσία του για την εκδήλωση λοίμωξης. Ο ιός μεταδίδεται όπως και ο ιός Β, προκαλεί μέτρια προς σοβαρή ή ακόμα και κεραυνοβόλα ηπατίτιδα, αλλά η πλήρης ανάρρωση είναι συνήθης ενώ είναι σπάνια η χρόνια λοίμωξη D(<5%). Επί παρουσίας ηπατίτιδας D οι επιπλοκές της χρόνιας ηπατίτιδας επέρχονται νωρίτερα κατά μια δεκαετία περίπου από τη μονο λοίμωξη (Β).

Η ηπατίτιδα C οφείλεται στον ιό της ηπατίτιδας C που προκαλεί οξεία  και χρόνια νόσο του ήπατος. Ο ιός μεταδίδεται μέσω μολυσμένου αίματος πασχόντων και λιγότερο συχνά μέσω της σεξουαλικής οδού, εισρόφησης από τη μύτη ουσιών και αιμοκάθαρσης. Οι κυριότερες ομάδες πασχόντων από ηπατίτιδα C έχουν μολυνθεί από:

  • Χρήση μολυσμένων αντικειμένων, όπως βελόνες (χρήστες ναρκωτικών ουσιών, τατουάζ), οδοντόβουρτσες, ξυραφάκια, εργαλεία μέτρησης σακχάρου αίματος.
  • Μετάγγιση αίματος και παραγώγων του πριν το 1992, όταν δεν γινόταν έλεγχος για τον ιό της ηπατίτιδας C.

Ο ιός της ηπατίτιδας C μπορεί να προκαλέσει οξεία ιογενή λοίμωξη (κόπωση, αρθραλγίες, ίκτερο) στο ένα τρίτο των περιπτώσεων, αλλά στο μεγαλύτερο ποσοστό η λοίμωξη είναι ασυμπτωματική. Ωστόσο, στην εξέλιξή της η νόσος μπορεί να προκαλέσει κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνο.

Παγκοσμίως, ο επιπολασμός της νόσου ανέρχεται σε 1% ενώ στη χώρα μας κυμαίνεται μεταξύ 0,83-1,79% στο γενικό πληθυσμό (93.000-168.000 έχουν μολυνθεί ενώ 74.000-134.000 έχουν χρόνια ηπατίτιδα C) και στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανέρχεται σε 1,03-1,87%. Από αυτούς, μόνο το 25% έχει διαγνωσθεί ενώ κάθε χρόνο έχουμε 3.700 νέες μολύνσεις, από τις οποίες το μεγαλύτερο μέρος αφορά σε άτομα με ιστορικό ενδοφλέβιας χρήσης ναρκωτικών ουσιών και 2.500 άτομα εκτιμάται ότι λαμβάνουν θεραπεία ετησίως.

Η νόσος αφορά σε άτομα υψηλού κινδύνου (χρήστες ναρκωτικών) αλλά και σε άτομα του γενικού πληθυσμού, τα οποία μολύνθηκαν, όταν δεν ήταν γνωστή η ηπατίτιδα C και δεν λαμβάνονταν μέτρα μετάδοσης του ιού (μεταγγίσεις πριν το 1992, ιατρικές και νοσηλευτικές πράξεις). Επομένως, πολλά άτομα δεν γνωρίζουν ότι έχουν ηπατίτιδα C και ότι κινδυνεύουν από κίρρωση του ήπατος αλλά και από ηπατοκυτταρικό καρκίνο.

H διάγνωση της νόσου γίνεται με την ανίχνευση των αντισωμάτων έναντι του ιού (anti-HCV). Σε θετικό αποτέλεσμα πρέπει να γίνεται επιβεβαίωση με ανίχνευση του ιού (PCR για HCV-RNA). Αν το HCV-RNA είναι θετικό, σημαίνει λοίμωξη από τον ιό HCV και χρειάζονται επιπλέον εξετάσεις:

  • προσδιορισμός γονοτύπου
  • υπερηχογράφημα ήπατος
  • ελαστογραφία ήπατος για εκτίμηση βλάβης του ήπατος

Για την  ηπατίτιδα C δεν υπάρχει εμβόλιο, αλλά μπορεί να θεραπευθεί με τα κατάλληλα φάρμακα τα οποία διατίθενται δωρεάν σε όλους τους ασθενείς. Η θεραπεία με τα συγκεκριμένα φάρμακα μπορεί να επιφέρει εκρίζωση της λοίμωξης έως 95%. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να διαγνωσθούν οι ασθενείς που δεν γνωρίζουν ότι έχουν τη νόσο και αυτό είναι εύκολο να γίνει με μια απλή εξέταση αίματος. Σε αυτό τον έλεγχο πρέπει να υποβάλλονται οι εξής ομάδες πληθυσμού:

  • Όλα τα άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1945-1980
  • Όλα τα άτομα με αυξημένες τρανσαμινάσες
  • Πρώην και ενεργοί χρήστες ναρκωτικών ουσιών
  • Όσοι έχουν μεταγγιστεί ή έχουν μεταμοσχευθεί πριν το 1992
  • Όσοι έχουν υποβληθεί ή υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση με τεχνητό νεφρό
  • Ασθενείς με ηπατίτιδα Β, ΗΙV λοίμωξη
  • Ερωτικοί σύντροφοι ατόμων με ηπατίτιδα C, άτομα με πολλούς ερωτικούς συντρόφους
  • Παιδιά μητέρων με ηπατίτιδα C
  • Κρατούμενοι σωφρονιστικών ιδρυμάτων
  • Όσοι έχουν εκτεθεί σε δυνητικά μολυσμένα ιατρικά και παραϊατρικά εργαλεία

 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναλάβει πρωτοβουλίες μέσω του στρατηγικού σχεδίου «Global health sector strategy on viral hepatitis 2016-2021» στοχεύοντας στην εξάλειψη της νόσου μέχρι το έτος 2030.

Από το 2016 η Ελλάδα υιοθέτησε τη στρατηγική του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με βασικό εργαλείο για την επίτευξη του στόχου αυτού το Εθνικό Σχέδιο Δράσης το οποίο βασίζεται σε 4 άξονες:

1ος Άξονας: Αγωγή υγείας, πρόληψη και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού
2ος Άξονας: Προσυμπτωματικός έλεγχος
3ος Άξονας: Διάγνωση και θεραπεία
4ος Άξονας: Παρακολούθηση, αποκατάσταση και χρόνια φροντίδα

Στα πλαίσια της έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου, από τις αρχές του 2019 συστήνεται ο έλεγχος αντισωμάτων για τον ιό της ηπατίτιδας C (anti-HCV) μέσω ηλεκτρονικής συνταγογράφησης σε όλους όσους έχουν γεννηθεί μεταξύ 1945-1980. Επειδή όμως δεν είναι υποχρεωμένος ο ιατρός να συστήσει τη συγκεκριμένη εξέταση, και οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να ενημερώνονται και να ζητούν να εξετασθούν.

Με τη συνταγογραφημένη εξέταση μπορεί να προσέρχονται οι ενδιαφερόμενοι σε οποιοδήποτε μικροβιολογικό εργαστήριο (δημόσιο ή ιδιωτικό) που έχει σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ ή άλλα ασφαλιστικά ταμεία, για να εξεταστούν. Η άμεση εξέταση και συνεργασία των θετικών ασθενών με το γιατρό τους και η παραπομπή τους στα ηπατολογικά ιατρεία που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης ακόμα και χωρίς ραντεβού, είναι το πρώτο βήμα για τη θεραπεία της ηπατίτιδας C.

Η έγκαιρη διάγνωση και η λήψη θεραπείας από όλους τους ασθενείς, αποτελεί προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος και τελικά την εξάλειψή του σε εθνικό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ηπατίτιδας στις 28 Ιουλίου, ο Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» παρουσιάζει ένα νέο ψηφιακό εργαλείο με τίτλο «NOhep Greece» με σκοπό να ενώσει την επιστημονική κοινότητα, πολιτικούς, πολίτες, αρμόδιους φορείς, για την εξάλειψη της ηπατίτιδας C στη χώρα μας και λειτουργεί ως παρατηρητήριο της προόδου αλλά και των ενεργειών στα πλαίσια του Εθνικού Σχεδίου Δράσης προς το σκοπό αυτό. Προς ενημέρωση, συμμετοχή ή βοήθεια, μπορεί όποιος επιθυμεί να επισκεφθεί την ιστοσελίδα htpp://helpa-prometheus.gr/nohepgreece

Οι ιογενείς ηπατίτιδες και ειδικότερα η ηπατίτιδα C, αποτελούν ένα μεγάλο πρόβλημα Δημόσιας Υγείας με μεγάλες επιπτώσεις, τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές. Η σωστή ενημέρωση του πληθυσμού για την εξέταση, η προτροπή των ατόμων ηλικίας 39-80 να υποβάλλονται στην εξέταση, η πρόσβαση όλων των ασθενών στις νεότερες θεραπείες και κυρίως η άμεση συνεργασία όλων των εμπλεκομένων για την αντιμετώπιση της νόσου, είναι απαραίτητα για να είναι η Ελλάδα κοντά στο στόχο για την εξάλειψη της ηπατίτιδας C.

 

Γράφει η Σταυρούλα Π. Μαγγανά

Ιατρός Ειδική Παθολόγος

Επιστημονικά Υπεύθυνη Affidea Αθηνών & Περιστερίου

 

Σχετικά Άρθρα

1

7 Ιουνίου, 2020

Ηπατίτιδα: ‘Ολα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Το ήπαρ (συκώτι) είναι ένα ζωτικό όργανο που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό, στη σύνθεση διαφόρων ουσιών, όπως παραγόντων πήξης, καθώς και στην απομάκρυνση τοξικών παραγόντων και φαρμάκων από τον οργανισμό. Εάν διάφοροι βλαπτικοί παράγοντες επιδράσουν στο ήπαρ, όπως ιοί, φάρμακα, αλκοόλ, τοξίνες, δημιουργείται φλεγμονή και νέκρωση, η οποία ονομάζεται ηπατίτιδα. Το πιο κοινό αίτιο […]