Ίλιγγος είναι η ψευδαίσθηση του ασθενή ότι περιστρέφεται ο ίδιος ή το περιβάλλον του.
Ο ίλιγγος εμφανίζεται κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες, είναι πιο συχνός στις γυναίκες και μπορεί να είναι είτε περιφερικής, είτε κεντρικής αιτιολογίας. Το 92 – 93% περίπου των ασθενών πάσχουν από ίλιγγο περιφερικής αιτιολογίας, είτε δηλαδή από καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο θέσης, είτε από οξεία αιθουσαία νευρωνίτιδα, είτε από νόσο (ή σύνδρομο) του Meniere.
Οι πάσχοντες από ίλιγγο περιφερικής αιτιολογίας μπορεί να παρουσιάσουν εκτός από την ψευδαίσθηση κίνησης – περιστροφής, αστάθεια, ναυτία, εμέτους, βαρηκοΐα, «μπούκωμα» του αυτιού και εμβοές.
Σ’ ένα μικρότερο ποσοστό ο ίλιγγος είναι κεντρικής αιτιολογίας και οφείλεται σε βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος (σκλήρυνση κατά πλάκας, ισχαιμία ή αιμορραγία του εγκεφάλου, όγκους εγκεφάλου, παρεγκεφαλίδας κ.α.). Επίσης μπορεί να οφείλεται σε παρενέργειες από φάρμακα.
Ίλιγγος περιφερικής αιτιολογίας
Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης
20% των περιπτώσεων ιλίγγου αφορούν στον καλοήθη ίλιγγο θέσης. Ο ασθενής παρουσιάζει σύντομα επεισόδια ιλίγγου, όταν αλλάζει απότομα θέση του κεφαλιού. Οι ασθενείς παρουσιάζουν μια αιφνίδια έναρξη ιλίγγου, η οποία κρατάει συνήθως έως 10 δευτερόλεπτα και ξεκινά σε συγκεκριμένες θέσεις της κεφαλής. Οι θέσεις συνήθως περιλαμβάνουν στροφή της κεφαλής και του σώματος κατά τον ύπνο, έγερση από το κρεβάτι, στροφή της κεφαλής για να κοιτάξουν πάνω και κάτω, καθώς και στο σκύψιμο. Η ζάλη μπορεί να σχετίζεται και με ναυτία ή ακόμα και εμετό. Οι ασθενείς έχουν φυσιολογικά επίπεδα της ακοής, δεν εμφανίζουν αυτόματο νυσταγμό. Ο ίλιγγος θέσης προκαλείται από την μετακίνηση μικροσκοπικών κρυστάλλων, ανθρακικού ασβεστίου, των ωτολίθων. Οι ωτόλιθοι βρίσκονται στο ελλειπτικό κυστίδιο του έσω ωτός και δημιουργούν συμπτώματα όταν μετακινούνται εντός των ημικύκλιων σωλήνων του λαβυρίνθου. Ανάλογα με τη θέση των κινούμενων ωτολίθων ο ίλιγγος θέσεων ταξινομείται σε πρόσθιο BPPV (AC-BPPV), οπίσθιο BPPV (PC-BPPV) και έξω BPPV (LC-BPPV).
Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης του οπίσθιου ημικυκλίου σωλήνα, ο οποίος είναι και ο συνηθέστερος, διαγιγνώσκεται με την προσεκτική παρατήρηση ύπαρξης νυσταγμού κατά την διαδικασία της δοκιμασίας Dix-Hallpike (εικόνα). Υπάρχει ένας χαρακτηριστικός λανθάνων χρόνος, ένα έως δύο δευτερόλεπτα, πριν την έναρξη του νυσταγμού και του ιλίγγου, και διαρκούν περί τα 20 δευτερόλεπτα. Επί επανάληψης της δοκιμασίας παρατηρείται μείωση της έντασης και της διάρκειας του νυσταγμού (φαινόμενο κόπωσης). Η θεραπεία του βασίζεται στην εφαρμογή του χειρισμού του Epley και του Semont.
Αιθουσαία νευρωνίτιδα
Συνήθως εμφανίζεται στα πλαίσια ιογενούς λοίμωξης, λόγω φλεγμονής του αιθουσαίου νεύρου και εισβάλει με αιφνίδιο έντονο ίλιγγο, που συνοδεύεται από εμέτους και επιδεινώνεται με την κίνηση της κεφαλής. Συνήθως διαρκεί από λίγες ημέρες έως 3 εβδομάδες. Δεν παρουσιάζει απώλεια ακοής, ενώ μπορεί να παρατηρηθεί αυτόματος οριζόντιος νυσταγμός.
Νόσος του Meniere
Είναι λαβυρινθικής αιτιολογίας νόσος και παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις. Χαρακτηρίζεται από αύξηση της ενδολέμφου και διάταση του υμενώδους λαβυρίνθου.Τα επεισόδια ιλίγγου συνοδεύονται από βαρηκοΐα, εμβοές και αίσθημα πληρότητας στα αυτιά. Η βαρηκοΐα παρουσιάζει διακυμάνσεις με επιδείνωση κατά τη διάρκεια των επεισοδίων και βελτίωση στη συνέχεια.
Ιλιγγος κεντρικής αιτιολογίας
Προκαλείται από βλάβη στα κέντρα ισορροπίας του εγκεφάλου, στο στέλεχος ή στην παρεγκεφαλίδα. Παρουσιάζει νευρολογική σημειολογία με κάθετο ή περιστροφικό νυσταγμό.
Τα συχνότερα αίτια είναι:
Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (θρόμβωση ή αιμορραγία). Ο ίλιγγος εμφανίζεται ξαφνικά και μπορεί να επιμένει αρκετές ημέρες. Συνυπάρχει εστιακή νευρολογική σημειολογία. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί μονό-πλευρη απώλεια ακοής, όταν η θρόμβωση αφορά την πρόσθια κάτω παρεγκεφαλιδική αρτηρία ή την έσω ακουστική αρτηρία.
Όγκοι κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως ακουστικό νευρίνωμα. Το ακουστικό νευρίνωμα είναι ένας καλοήθης όγκος, που χαρακτηρίζεται από μονόπλευρη βαρηκοΐα, εμβοές και ίλιγγο. Η βαρηκοΐα είναι προοδευτική, αφορά στην αρχή κυρίως τις υψηλές συχνότητες και τελικά καταλήγει σε κώφωση. Ο ίλιγγος διαρκεί από 30 λεπτά έως 2-3 εβδομάδες.
Σκλήρυνση κατά πλάκας. 20% των ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζουν επεισόδια ιλίγγου. Ο ίλιγγος συνοδεύεται από νευρολογικά συμπτώματα, ενώ εισβάλλει αιφνιδίως. Οφείλεται σε απομυελίνωση των κέντρων ισορροπίας στον εγκέφαλο.
Διερεύνηση του ιλίγγου
Απαιτείται εξειδικευμένος νευροωτολογικός και ακοολογικός έλεγχος. Κατά την κλινική εξέταση, γίνεται πρόκληση των αιθουσο-νωτιαίων και των αιθουσο-οφθαλμικών αντανακλαστικών. Απαραίτητα ακολουθεί ακοολογικός έλεγχος, δηλαδή ακοόγραμμα για τον έλεγχο της ακοής, τυμπανόγραμμα για τον έλεγχο του μέσου ωτός και ακουστικά προκλητά δυναμικά εγκεφαλικού στελέχους για την εξέταση της αγωγιμότητας του ακουστικού νεύρου. Τέλος, εκτελείται ηλεκτρονυσταγμογραφική διερεύνηση ύπαρξης αυτόματου νυσταγμού, οπτοκινητικά και σακαδικά τεστ, δοκιμασία του ιλίγγου θέσης, δηλαδή το Dix-Hallpike test και στη συνέχεια διενεργείται υπό ηλεκτρονυσταγμογραφία διακλυσμός με ψυχρό και θερμό αέρα, για ανεύρεση πάσχοντος λαβυρίνθου.
Το σύνολο των περιγραφόμενων διερευνητικών ελέγχων του ιλίγγου εκτελούνται στο Νευροωτολογικό – Ακοολογικό Κέντρο του ΩΡΛ τμήματος του πολυιατρείου Affidea στο Περιστέρι.
Αντιμετώπιση ιλίγγου
Ο ίλιγγος αντιμετωπίζεται με τη βοήθεια φαρμακευτικής αγωγής, ασκήσεων αιθουσαίας αντιρρόπησης και σε κάποιες περιπτώσεις με χειρουργική επέμβαση.
Η θεραπεία για τον ίλιγγο θέσης περιλαμβάνει ειδικές δοκιμασίες αλλαγής της θέσης του ασθενούς, με σκοπό την επανατοποθέτηση της ωτοκονίας. Αυτές λέγονται ασκήσεις Epley. Εκτελούνται μία φορά ώστε ο ασθενής να ανακουφιστεί από τα συμπτώματα και μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθούν κατά την ίδια συνεδρία, εάν ο ασθενής παρουσιάζει ακόμα ίλιγγο. Μπορεί βέβαια να απαιτηθεί και νέα συνεδρία κατά την οποία εκτελείται δοκιμασία Dix-Hallpike καθώς και άσκηση Epley.
Μπορείτε να ξεφυλλίσετε το e-book εδώ https://online.fliphtml5.com/ztfgn/hbls/#p=1
Γράφει ο Γιώργος Ποταμίτης, Ιατρός ΩΡΛ, επιστημονικά υπεύθυνος ιατρός ΩΡΛ τμήματος Affidea Περιστερίου, το οποίο διαθέτει πλήρες εξοπλισμένο Νευροωτολογικό – Ακοολογικό Εργαστήριο.