Ο Μάϊος είναι ο μήνας επαγρύπνησης για τον καρκίνο του δέρματος και η πρώτη Δευτέρα του Μαΐου είναι αφιερωμένη στο μελάνωμα, τον πιο επικίνδυνο και επιθετικό τύπο καρκίνου του δέρματος.
Σκοπός του μήνα επαγρύπνησης είναι η σωστή ενημέρωση πάνω σε θέματα που αφορούν τον καρκίνο του δέρματος, αλλά και η ενθάρρυνση για αυτοεξέταση, έλεγχο δηλαδή του δέρματός μας για προειδοποιητικά και ύποπτα σημάδια.
Τι γνωρίζουμε για το μελάνωμα;
Είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος καρκίνου του δέρματος και προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν τη μελανίνη (φυσική χρωστική του δέρματος).
Η παγκόσμια συχνότητα εμφάνισης μελανώματος παρουσιάζει σταθερή αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες σε πληθυσμούς με ανοιχτόχρωμο δέρμα.
Στην Ευρώπη, η επίπτωση του μελανώματος ποικίλει και είναι κυρίως αυξημένη σε χώρες της Β. Ευρώπης. Για μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα, η επίπτωση κυμαίνεται μεταξύ 3 – 5 ατόμων ανά 100.000 πληθυσμού ανά έτος.
Το μελάνωμα αφορά άτομα όλων των ηλικιών, σε αντίθεση με άλλους τύπους καρκίνου του δέρματος (για παράδειγμα βασικοκυτταρικό ή ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα), οι οποίοι συναντώνται συχνότερα σε άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και συνδέονται άμεσα με την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
Το κακόηθες μελάνωμα μεθίσταται σε λεμφαδένες και εσωτερικά όργανα, για αυτό το λόγο η άμεση θεραπευτική αντιμετώπισή του είναι μείζονος σημασίας. Σε πρώιμα στάδια μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς με χειρουργική εξαίρεση και να επιτευχθεί ίαση, αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πόσο σημαντική είναι και η έγκαιρη διάγνωσή του.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για μελάνωμα;
Ο κίνδυνος εμφάνισης μελανώματος είναι υψηλότερος σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που είναι επιρρεπή σε εγκαύματα και έχουν φακίδες, όπως και σε άτομα με πολλαπλούς κοινούς ή άτυπους – δυσπλαστικούς μελαγχρωματικούς σπίλους (ελιές).
Ιστορικό σοβαρών, επώδυνων ηλιακών εγκαυμάτων, ειδικά στην παιδική ηλικία και την εφηβεία, αλλά και ένα ιστορικό μελανώματος σε άλλο μέλος της οικογένειας (συγγενείς 1ου βαθμού) συμβάλλει επίσης σε υψηλότερο κίνδυνο μελανώματος.
Η συχνή έκθεση στον ήλιο έχει συσχετιστεί με τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
Το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι ωστόσο εξαιρετικά σπάνιο στην παιδική ηλικία.
Πως παρουσιάζεται το μελάνωμα (κλινική εικόνα);
Η κλινική εικόνα του μελανώματος ποικίλει. Συχνά εμφανίζεται σαν μία κηλίδα ή πλάκα, με σημεία πιο έντονης μελάγχρωσης ή ποικιλοχρωμία (μαύρο-καφέ-γκρι-ερυθρό χρώμα), έχει ασαφή όρια και παρουσιάζει ασυμμετρία. Μπορεί όμως να έχει και τη μορφή ενός ταχέως αναπτυσσόμενου οζίδιου με ποικίλα χρώματα (ερυθρό ή κυανό) με συνοδά σημεία αιμορραγίας.
Το μελάνωμα μπορεί εκ πρώτης όψεως να μη διαφέρει από ένα σπίλο ή μία συγγενή βλάβη. Η δερματοσκοπική εξέταση, δηλ. η εξέταση του σπίλου από έμπειρο δερματολόγο με κατάλληλο όργανο (δερματοσκόπιο), είναι μείζονος σημασίας.
Σε επιλεγμένους ασθενείς, όπως οι υψηλού κινδύνου που έχουν προδιαθεσικούς παράγοντες για μελάνωμα (για παράδειγμα μεγάλο αριθμό δυσπλαστικών σπίλων, θετικό οικογενειακό ιστορικό) προτείνεται η παρακολούθηση και καταγραφή των βλαβών με τη βοήθεια ψηφιακής δερματοσκόπησης.
Το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί σε προϋπάρχοντα σπίλο (αυτό αφορά περίπου το 30% των περιπτώσεων!) ή να εμφανιστεί εκ νέου σε φαινομενικά υγιές δέρμα.
Τι σημαίνει αυτό για εμάς;
H εμφάνιση οποιασδήποτε νέας βλάβης με αυξανόμενο μέγεθος σε προηγούμενο φυσιολογικό δέρμα σε άτομο ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών θεωρείται ύποπτη και ο ασθενής πρέπει να συμβουλευτεί έγκαιρα τον δερματολόγο του.
Πως το αναγνωρίζουμε;
Κανόνας ABCDΕ για αυτοεξέταση σπίλων στο δέρμα και την εκτίμηση ύποπτης βλάβης.
- Ασυμμετρία (Asymmetry): ένας σπίλος είναι συνήθως συμμετρικός και μπορεί να έχει στρογγυλό σχήμα
- Ασαφή όρια (Borders): ο σπίλος συνήθως έχει ομοιόμορφο περίγραμμα
- Αλλαγή χρώματος (Colour) ενός σπίλου: συνήθως το μελάνωμα εμφανίζει ποικιλοχρωμία ενώ ο σπίλος ομοιόμορφη κατανομή χρώματος
- Διάμετροs μεγαλύτερη από 5 mm (Diameter): μεγάλες βλάβες είναι ύποπτες για μελάνωμα
- Αλλαγές στο μέγεθος, στο σχήμα, στο πάχος (Elevation, Evolution) ενός σπίλου θεωρούνται ύποπτες.
- Τα τελευταία έτη προτείνεται και η θεωρία του «ασχημόπαπου» («ugly duckling»), σύμφωνα με την οποία όλοι οι σπίλοι σε ένα άτομο τείνουν να μοιάζουν μεταξύ τους, δηλαδή έχουν ένα παρόμοιο πρότυπο όσον αφορά στο σχήμα και το χρώμα και κάθε νέα βλάβη που αποκλίνει από αυτό το πρότυπο είναι ύποπτη και χρήζει δερματολογικής εκτίμησης.
Συμπτώματα, όπως επίμονος κνησμός ή αιμορραγία μιας βλάβης, θεωρούνται χαρακτηριστικά που συνδέονται με κακοήθεια.
Πρόληψη
Η πρόληψη περιλαμβάνει την έγκαιρη ανίχνευση του μελανώματος με σκοπό την επιτυχή θεραπεία του. Αυτό περιλαμβάνει τον συχνό έλεγχο του δέρματος (αυτοεξέταση) και την τακτική επίσκεψη στο δερματολόγο για τον καθιερωμένο κλινικό και δερματοσκοπικό έλεγχο.
Η αλλαγή συμπεριφοράς απέναντι στον ήλιο, η μείωση δηλαδή της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, η σωστή χρήση αντηλιακής προστασίας (με υψηλό δείκτη προστασίας SPF, ιδανικά 50), αλλά και η χρήση καπέλου και προστατευτικού ρουχισμού είναι μείζονος σημασίας.
Δεν ξεχνάμε ότι η έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος αυξάνει πολύ τις πιθανότητες ίασης!
Δρ. Ιωάννα Ταμπούρη
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνη Affidea Περιστερίου, Συνεργάτης Affidea Αθηνών & City Med
Διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου “Eberhard Karls University of Tuebingen” της Γερμανίας