Η καρδιο-ογκολογία είναι ένας τομέας της ιατρικής, ο οποίος έχει αποκτήσει τεράστια σημασία τα τελευταία χρόνια, λόγω των σημαντικών εξελίξεων στη θεραπεία του καρκίνου, που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιβίωσης των εμπλεκόμενων ασθενών. Η καρδιο-ογκολογία ασχολείται με τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του καρκίνου και της θεραπείας του στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Το μέγεθος του συγκεκριμένου θέματος είναι αξιοπρόσεκτο, καθώς ο αριθμός των καρκινοπαθών που επιβιώνουν με τη σύγχρονη αντινεοπλασματική θεραπεία και την ακτινοθεραπεία αυξάνεται κάθε χρόνο. Έχει υπολογισθεί πως το 2022 στις ΗΠΑ, περίπου 18 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν επιβιώσει από τη μάχη με τον καρκίνο και είναι επιστημονικά γνωστό οτι σχεδόν το 1/3 από αυτούς αναμένεται να αποβιώσει λόγω καρδιακής νόσου και όχι από τον καρκίνο.
Αξιοσημείωτες είναι οι περιπτώσεις του καρκίνου του μαστού και των παιδικών κακοηθειών (περισσότερο οι αιματολογικές περιπτώσεις). Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού λαμβάνουν αντικαρκινικά φάρμακα συχνά σε αυξημένες δόσεις. Στις γυναίκες αυτές έχει βρεθεί πως αυξάνεται η επίπτωση της μυοκαρδιοπάθειας. Επίσης, τα παιδιά με νεοπλασίες φαίνεται πως έχουν περίπου 8 φορές μεγαλύτερη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα αργότερα στην ενήλικη ζωή τους συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Εκτός από την αυξημένη επιβίωση των ασθενών με καρκίνο, η ευρύτερη χρήση χημειοθεραπείας σε προφυλακτικό και σε προεγχειρητικό στάδιο και η χρήση πολυπλοκότερων θεραπειών (συνδυασμοί 2 ή και 3 φαρμάκων) θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθυσμού που θα έχουν επιπλοκές από την ίδια τη θεραπεία του καρκίνου, καθώς όλα τα αντικαρκινικά φάρμακα – με διαφορετική βαρύτητα – είναι πιθανώς καρδιοτοξικά.
Είναι ιατρικώς τεκμηριωμένο οτι η δράση της θεραπείας του καρκίνου στην καρδιά είναι τόσο άμεση όσο και έμμεση, προερχόμενη από την εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης, υπερπηκτικότητας του αίματος και μέσω αρρυθμιών. Επιπλέον γνωρίζουμε ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν χημειοθεραπεία για τον καρκίνο, πιθανώς να έχουν και άλλους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου και συνοδά καρδιολογικά νοσήματα, οπότε το αποτέλεσμα είναι τελικά αθροιστικό. Εκτός από την καρδιοτοξική δράση των χημειοθεραπευτικών και η ακτινοθεραπεία είναι δυνατόν να προκαλέσει καρδιακή βλάβη, η οποία μπορεί να είναι άμεση ή ακόμα και να εμφανιστεί μετά την πάροδο μηνών ή ακόμα και ετών.
Οι επιπλοκές της θεραπείας του καρκίνου στο καρδιαγγειακό σύστημα περιλαμβάνουν τη δυσλειτουργία της καρδιάς, καρδιακή ανεπάρκεια, στεφανιαία νόσο, αρρυθμίες, αρτηριακή υπέρταση, παθήσεις των βαλβίδων και του περικαρδίου και τη δημιουργία θρόμβων.
Προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρδιοτοξικότητας είναι: η ηλικία (παιδιά <18 ετών και ηλικιωμένοι >65 ετών), η παρουσία οικογενειακού ιστορικού καρδιοπάθειας, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αυξημένη χοληστερόλη, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η υπερβολική χρήση αλκοόλ, η προηγηθείσα χορήγηση χημειοθεραπείας, ο συνδυασμός φαρμάκων που έχουν καρδιοτοξική δράση και η ακτινοβόληση της περιοχής του θώρακα και ειδικότερα του αριστερού μαστού, καθώς η καρδιά βρίσκεται στο πεδίο ακτινοβόλησης.
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί οτι αρκετές από τις καρδιακές παθήσεις που εμφανίζονται ως συνέπεια της αντινεοπλασματικής θεραπείας είναι δυνατόν να προληφθούν ή και να αναστραφούν και αυτό μπορεί να συμβεί, όταν έγκαιρα χορηγηθεί η απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή, όπως ευρέως χρησιμοποιείται στη θεραπεία των καρδιακών παθήσεων.
Γι’ αυτό τον λόγο, επιβάλλεται η στενή συνεργασία του καρδιολόγου με τον ογκολόγο σε όλα τα στάδια της θεραπείας τόσο πριν την έναρξη, όσο και κατά τη διάρκεια αλλά και για αρκετό χρονικό διάστημα μετά το τέλος της αντινεοπλασματικής θεραπείας. Οι ασθενείς υψηλού κινδύνου για καρδιοτοξικότητα θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά από τον καρδιολόγο τους, να λαμβάνεται πλήρες ιατρικό ιστορικό, να ρυθμίζονται οι παράγοντες κινδύνου για καρδιοπάθειες και σε συνενόηση με τον ογκολόγο να τροποποιείται η χημειοθεραπευτική αγωγή, αν υπάρχουν ανησυχητικά συμπτώματα ή ενδείξεις καρδιοτοξικότητας.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσοβόλας, Καρδιολόγος Ομίλου Affidea, PhD, με εξειδίκευση στο HEART Hospital, UCLH, London, UK στις Κληρονομικές μυοκαρδιοπάθειες.