Ο καρκίνος, στις περισσότερες από 200 μορφές του, είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Εκτός από τη συνεχιζόμενη αναζήτηση θεραπείας, γίνονται τεράστιες παγκόσμιες προσπάθειες για τη βελτίωση της πρόληψης, της ανίχνευσης και της διάγνωσης του καρκίνου, ενώ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτής της προόδου σημειώνεται στον τομέα της ιατρικής απεικόνισης.
Αν και η ογκολογία είναι ο κλάδος της ιατρικής που παραδοσιακά ασχολείται με τον καρκίνο, η σύγχρονη φροντίδα του καρκίνου είναι ένα συλλογικό εγχείρημα και οι ειδικοί στην ιατρική απεικόνιση είναι βασικά μέλη της ομάδας.
Πρόληψη και προσυμπτωματικός έλεγχος
Είναι πολύ μεγάλη η αξία της ιατρικής απεικόνισης στην αναγνώριση πρώιμων εκδηλώσεων της νόσου. Οι ειδικοί της ιατρικής συμφωνούν ότι οι περισσότεροι καρκίνοι μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, εάν εντοπιστούν έγκαιρα.
Η έγκαιρη ανίχνευση και πρόληψη της νόσου έχει καταστεί ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση του καρκίνου, ειδικά σε άτομα με υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης κακοήθειας, ένα μέρος του γενικού πληθυσμού που θα συνεχίσει να αυξάνεται παγκοσμίως τις επόμενες δεκαετίες.
Η πολυτομική αξονική τομογραφία, ένα εργαλείο ψηφιακής απεικόνισης που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία τρισδιάστατων εικόνων με βάση τις ακτίνες Χ, έχει δείξει τη δύναμή της σε ποικίλες εφαρμογές, όπως ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η αξονική κολονοσκόπηση χρησιμοποιείται πλέον συχνά στην ανίχνευση προ-κακοήθων βλαβών, των λεγόμενων πολυπόδων, στο παχύ έντερο.
Τα οφέλη του προσυμπτωματικού ελέγχου έχουν αποδειχθεί επανειλημμένα από την εφαρμογή τους στον καρκίνο του μαστού. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος με μαστογραφία συνέβαλε στη μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού κατά 30%, σύμφωνα με τη μεγάλη μελέτη «Swedish Two-County Trial», η οποία διεξήχθη για σχεδόν τρεις δεκαετίες.
Η πρόσφατη μελέτη National Lung Screening Trial (NLST) στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε μείωση 20% στη θνησιμότητα από καρκίνο του πνεύμονα, μεταξύ των βαρέων καπνιστών που υποβλήθηκαν σε έλεγχο με χαμηλής δόσης πολυτομική αξονική τομογραφία, σε σύγκριση με αυτούς που υποβλήθηκαν σε έλεγχο με παραδοσιακή ακτινογραφία θώρακα.
Στις γυναίκες με κίνδυνο καρκίνου κατά τη διάρκεια της ζωής τους, μεγαλύτερο ή ίσο του20% , όπως οι γυναίκες με γενετική προδιάθεση, συνιστάται η εξέταση μαστού με μαγνητική τομογραφία μαστών (MRI).
Άτομα με κίρρωση του ήπατος και/ή ιό της ηπατίτιδας Β ή C θα πρέπει να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο με πολυτομική αξονική τομογραφία τριών φάσεων για την ανίχνευση τυχόν ύποπτων σημείων καρκίνου του ήπατος.
Οι ακτινολόγοι χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο στρατηγικές μείωσης της δόσης ακτινοβολίας, οι οποίες ελαχιστοποιούν τους πιθανούς κινδύνους της ακτινοβολίας σε μεθόδους απεικόνισης που βασίζονται σε ακτίνες Χ χωρίς να διακυβεύεται η ποιότητα της εικόνας.
Διάγνωση και σταδιοποίηση
Η απεικόνιση παίζει σημαντικό ρόλο στην ανίχνευση του καρκίνου, καθώς παρέχει μια λεπτομερή εικόνα για την ακριβή θέση και την έκταση της νόσου. Η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία προσφέρει ένα ευρύ φάσμα μεθόδων απεικόνισης στους ακτινολόγους. Γνωστές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση του καρκίνου είναι ο υπέρηχος (US), η αξονική τομογραφία (CT), η μαγνητική τομογραφία (MRI) και η ψηφιακή μαστογραφία (MAMMO).
Σε πολλές περιπτώσεις ο καρκίνος εντοπίζεται με βάση την ανακάλυψη εστιακών ανωμαλιών στην εμφάνιση των μαλακών ιστών και οστών. Υπάρχουν όμως και τεχνικές λειτουργικής απεικόνισης, οι οποίες ανιχνεύουν φυσιολογικές ή λειτουργικές αλλαγές, όπως συγκεκριμένες αλλαγές στη ροή του αίματος που μπορεί επίσης να υποδηλώνουν την παρουσία καρκίνου.
Ένα πολλά υποσχόμενο σύνολο τεχνικών απεικόνισης είναι διαθέσιμο στους ακτινολόγους μέσω των μεθόδων μοριακής απεικόνισης, η οποία διαφέρει από την παραδοσιακή απεικόνιση στο ότι οι ανιχνευτές βιοδεικτών χρησιμοποιούνται για τη στόχευση συγκεκριμένων περιοχών ή ύποπτων ευρημάτων. Σε σύγκριση με άλλες μεθόδους που δείχνουν αλλαγές στο μέγεθος, την πυκνότητα ή την περιεκτικότητα σε νερό, ο ακτινολόγος μπορεί να παρατηρήσει μοριακές αλλαγές, που ανοίγουν ένα εντελώς νέο πεδίο δυνατοτήτων, όπως η έγκαιρη ανίχνευση και η καλύτερη κατανόηση της ανάπτυξης του όγκου. Μία από τις πιο πολλά υποσχόμενες τεχνικές μοριακής απεικόνισης είναι η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), η οποία συνδυάζεται συχνότερα με CT (PET-CT).
Μόλις γίνει μια ιστολογική διάγνωση, η απεικόνιση είναι το βασικό διαγνωστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για τη σταδιοποίηση του καρκίνου, δηλαδή για να προσδιοριστεί ακριβώς πού βρίσκεται ο πρωτοπαθής όγκος και πόσο έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος. Η ακριβής σταδιοποίηση είναι απαραίτητη για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
Η CT, το PET-CT και ολοένα και περισσότερο η μαγνητική τομογραφία, είναι ίσως οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες μέθοδοι για την σταδιοποίηση της νόσου, ιδιαίτερα όπου απαιτείται εξέταση ολόκληρου του σώματος. Βεβαίως χρησιμοποιούνται συχνά και άλλες τεχνικές, όπως ο υπέρηχος, η ακτινογραφία και η μαστογραφία.
Για να απαντήσει σε διαφορετικές ερωτήσεις, ο ακτινολόγος μπορεί να χρησιμοποιήσει όλες τις τεχνικές απεικόνισης. Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει μία τέλεια εξέταση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο συνδυασμός εξετάσεων είναι η ενδεδειγμένη στρατηγική, ακόμα κι αν η αξονική τομογραφία είναι το σύνηθες σημείο εκκίνησης.
Παρακολούθηση θεραπείαςμε απεικονιστικές μεθόδους
Μόλις εντοπιστεί και σταδιοποιηθεί ο καρκίνος, οι ιατροί μπορούν να προχωρήσουν στη θεραπεία. Οι τεχνικές απεικόνισης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της θεραπείας, η οποία επιτρέπει στους ιατρούς να αξιολογήσουν την επιτυχία του θεραπευτικού σχεδίου από την αρχή.
Για τον σκοπό αυτό έχουν αναπτυχθεί διάφορα μοντέλα κριτηρίων απόκρισης, από τα οποία το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο είναι το μοντέλο RECIST (Response Evaluation Criteria In Solid Tumours). Γίνεται μια αρχική σάρωση με CT ή MRI πριν από την έναρξη της θεραπείας, με την οποία θα συγκριθούν οι μετέπειτα σαρώσεις.
Όταν τελειώσει η πορεία της θεραπείας, γίνεται μια τελική εξέταση για να εκτιμηθεί εάν η ανταπόκριση του καρκίνου στη θεραπεία ήταν πλήρης, μερική ή μηδενική. Οι πληροφορίες σχετικά με την ανταπόκριση στη θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για τους γιατρούς, καθώς μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν για να σχεδιάσουν τα επόμενα βήματα, δηλαδή εάν ο ασθενής χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία ή στην καλύτερη περίπτωση απλά παρακολούθηση, εάν οι όγκοι έχουν εξαλειφθεί.
Επεμβατική ακτινολογία και ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές
Τα τελευταία χρόνια ένας αυξανόμενος αριθμός θεραπειών με καθοδήγηση εικόνας έχει διευρύνει το φάσμα των επιλογών θεραπείας του καρκίνου. Αντί να πραγματοποιηθεί μία παραδοσιακή επέμβαση, ένας επεμβατικός ακτινολόγος θα χρησιμοποιήσει απεικονιστική μέθοδο (US, CT, MRI, Fluoroscopy) για να καθοδηγήσει έναν καθετήρα ή μια βελόνα στο σημείο της πάθησης για να χορηγήσει έναν θεραπευτικό παράγοντα.
Για παράδειγμα, σε μια προσέγγιση που ονομάζεται θερμική κατάλυση (thermal ablation), η απεικόνιση χρησιμοποιείται για την καθοδήγηση μιας βελόνας σε έναν όγκο και στη συνέχεια εφαρμόζονται ακραίες θερμοκρασίες μέσω της βελόνας για την καταστροφή του όγκου. Η θερμική κατάλυση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία καρκίνων στο νεφρό, το ήπαρ ή τον πνεύμονα, μεταξύ άλλων σημείων.
Στον εμβολισμό κλάδων της ηπατικής αρτηρίας, μια θεραπεία για όγκους του ήπατος, η απεικόνιση χρησιμοποιείται για την καθοδήγηση ενός καθετήρα στην ηπατική αρτηρία και στη συνέχεια εγχέονται σωματίδια για να εμποδίσουν τη ροή του αίματος στον όγκο.
Η μετέπειτα παρακολούθηση
Ο καρκίνος μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα ανθεκτική ασθένεια. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι ιατροί αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τον όρο «θεραπεία», λόγω του γεγονότος ότι πολλοί καρκίνοι είναι ικανοί να επανέλθουν αργότερα στη ζωή τους. Αντίθετα, οι ιατροί που ασχολούνται με τη φροντίδα του καρκίνου προτιμούν να μιλούν για «ύφεση», έχοντας σταματήσει ή περιορίσει την εξάπλωση της νόσου. Μερικοί ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν μερική ύφεση, όπου υπάρχει μείωση κατά 50% στην ανάπτυξη του όγκου ή ακόμη και πλήρη ύφεση, όπου ο όγκος και όλες οι εκδηλώσεις του καρκίνου έχουν εξαφανιστεί.
Η μετέπειτα φροντίδα περιλαμβάνει μια σειρά τακτικών εξετάσεων για την παρακολούθηση της ύφεσης του καρκίνου και τον εντοπισμό πιθανής υποτροπής. Όσο νωρίτερα εντοπιστεί η υποτροπή, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση.
Κάθε τεχνική είναι κατάλληλη για την αξιολόγηση διαφορετικών μορφών καρκίνου. Η αξονική τομογραφία είναι ίσως η πιο κοινή τεχνική που χρησιμοποιείται για εξετάσεις παρακολούθησης. Εναλλακτικά και με βάση τον τύπο του καρκίνου μπορεί να συστηθεί υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία.
Τεχνολογία αιχμής και καινοτόμες πρακτικές στην υπηρεσία των ασθενών
Στόχος του Ομίλου Affidea είναι η παροχή ιατρικών υπηρεσιών υψηλής αξιοπιστίας. Γι’ αυτό επενδύει σταθερά σε τελευταίας τεχνολογίας εξοπλισμό και σε πρωτοποριακές μεθόδους, εφαρμόζοντας διαδικασίες που αποσκοπούν στη διαφύλαξη της ασφάλειας των εξεταζομένων και παράλληλα στη διασφάλιση του βέλτιστου ιατρικού αποτελέσματος.
Ο Όμιλος Affidea διαθέτει τα πιο εξελιγμένα συστήματα μαγνητικής και αξονικής τομογραφίας, υπερηχοτομογραφίας και ψηφιακής μαστογραφίας τεχνολογίας 3D – τρισδιάστατης απεικόνισης μαστού με Τομοσύνθεση, με εξειδικευμένο πρόγραμμα μείωσης δόσης και τεχνολογία επικεντρωμένη στον ασθενή. Διασφαλίζοντας εξαιρετική ποιότητα εικόνας σε πολύ μικρό συνολικό χρόνο εξέτασης, όλοι οι ασθενείς μπορούν να πραγματοποιήσουν από εξετάσεις ρουτίνας μέχρι και πιο εξειδικευμένες, λαμβάνοντας πλήθος πληροφοριών για την κατάσταση της υγείας τους.
Γράφει ο Θεοδόσιος Αλεξόπουλος, Ιατρός Ακτινολόγος, Υπεύθυνος Ακτινοδιαγνώστης Αξονικής Στεφανιογραφίας Ομίλου Affidea