Γράφει η Σταυρούλα Μαγγανά
Ειδική Παθολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνη Affidea Αθηνών & Περιστερίου
Ηπατίτιδα είναι η φλεγμονή του ήπατος η οποία προκαλείται από διάφορους βλαπτικούς παράγοντες όπως ιοί, τοξικές ουσίες, αλκοόλ, φάρμακα. Το πιο κοινό αίτιο της φλεγμονής του ήπατος είναι ένας από τους 5 ιούς ηπατίτιδας Α, Β, C, D και E.
Η ηπατίτιδα μπορεί να είναι είτε οξεία νόσος είτε χρόνια.
Η χρόνια ιογενής ηπατίτιδα προκαλείται από τους ιούς B και C. Παρά την έλλειψη συμπτωμάτων, πολλές φορές η παρουσία του ιού προκαλεί συνεχή ερεθισμό του ήπατος με απώτερα αποτελέσματα την κίρρωση του ήπατος και τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο, επιπλοκές που είναι υπεύθυνες για πάνω από ένα εκατομμύριο θανάτους, με τάση συνεχώς αυξανόμενη ετησίως.
Η ηπατίτιδα Β είναι μία από τις πιο σημαντικές ασθένειες της ανθρωπότητας και αποτελεί σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Από τα 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους που έχουν μολυνθεί παγκοσμίως, περισσότεροι από 350 εκατ. έχουν χρόνια λοίμωξη και βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη κίρρωσης και ηπατοκυτταρικού καρκίνου, εφόσον δεν τεθούν σε παρακολούθηση και δεν λάβουν ειδική αντιϊκή αγωγή. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 200.000 είναι φορείς της ηπατίτιδας Β.
Η ηπατίτιδα Β μεταδίδεται με την επαφή μολυσμένου αίματος και σωματικών υγρών από μολυσμένο άτομο όπως :
· Από τη μητέρα στο παιδί κατά τη γέννηση
· Mε χρήση μολυσμένης σύριγγας
· Με σεξουαλική επαφή, χωρίς χρήση προφυλακτικού
· Με κοινή χρήση προσωπικών αντικειμένων (ξυραφάκια, νυχοκόπτες, οδοντόβουρτσα)
· Τατουάζ με χρήση μολυσμένων εργαλείων
Η πρόληψη επιτυγχάνεται με τον εμβολιασμό για την ηπατίτιδα Β, ο οποίος έχει συμπεριληφθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της χώρας μας και είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για την πρόληψη της νόσου και των επιπλοκών της. Θεραπευτικά χρησιμοποιείται συνδυασμός αντιϊκών φαρμάκων με σημαντικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της χρόνιας ηπατίτιδας Β.
Ηπατίτιδα C
Ο ιός της ηπατίτιδας C, μεταδίδεται μέσω μολυσμένου αίματος πασχόντων και λιγότερο συχνά μέσω της σεξουαλικής οδού, εισρόφησης ουσιών από τη μύτη και αιμοκάθαρση. Ο μεγαλύτερος αριθμός πασχόντων από ηπατίτιδα C έχουν μολυνθεί από:
1. Χρήση μολυσμένων αντικειμένων όπως βελόνες (χρήστες ναρκωτικών ουσιών, τατουάζ), οδοντόβουρτσες, ξυραφάκια, εργαλεία μέτρησης σακχάρου αίματος
2. Μετάγγιση αίματος και παραγώγων του πριν το 1992, όταν δεν γινόταν έλεγχος για τον ιό της ηπατίτιδας C.
Παγκοσμίως ο επιπολασμός της νόσου ανέρχεται σε 1%, ενώ στη χώρα μας κυμαίνεται μεταξύ 0,83-1,79% στο γενικό πληθυσμό (93.000-168.000 έχουν μολυνθεί, ενώ 74.000-134.000 έχουν χρόνια ηπατίτιδα C) και στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανέρχεται σε 1,03-1,87%. Από αυτούς μόνο το 25% έχει διαγνωσθεί, ενώ κάθε χρόνο έχουμε 3.700 νέες μολύνσεις, από τις οποίες το μεγαλύτερο μέρος αφορά σε άτομα με ιστορικό ενδοφλέβιας χρήσης ναρκωτικών ουσιών, ενώ εκτιμάται ότι 2.500 άτομα λαμβάνουν θεραπεία ετησίως. Η νόσος αφορά σε άτομα υψηλού κινδύνου όπως χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών και έγκλειστοι φυλακών, κυρίως εκείνοι που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα σχετικά με τα ναρκωτικά.
Για την ηπατίτιδα C δεν υπάρχει εμβόλιο αλλά μπορεί να θεραπευθεί με τα κατάλληλα φάρμακα τα οποία διατίθενται δωρεάν σε όλους τους ασθενείς. Η θεραπεία με τα συγκεκριμένα φάρμακα μπορεί να επιφέρει εκρίζωση της λοίμωξης έως 95%. Είναι λοιπόν σημαντικό να διαγνωσθούν οι ασθενείς που δεν γνωρίζουν ότι έχουν τη νόσο και άμεσα να λάβουν θεραπεία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναλάβει πρωτοβουλίες μέσω του στρατηγικού σχεδίου «Global health sector strategy on viral hepatitis 2016-2021» στοχεύοντας στην εξάλειψη της νόσου μέχρι το έτος 2030, υπολογίζοντας ότι θα σωθούν 7 εκατομμύρια ζωές μέχρι τότε.
Από το 2016 η Ελλάδα υιοθέτησε τη στρατηγική του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με βασικό εργαλείο για την επίτευξη του στόχου αυτού, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο βασίζεται σε 4 άξονες: 1. Αγωγή υγείας, πρόληψη και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού. 2. Προσυμπτωματικός έλεγχος. Αυτό είναι εύκολο να γίνει με μια απλή εξέταση των αντισωμάτων του ιού σε όλους όσους έχουν γεννηθεί μεταξύ 1945 και 1980. Η σύσταση αυτή προτείνεται αυτόματα κατά τη συνταγογράφηση μέσω ΕΟΠΠΥ από τις αρχές του 2019 σε άτομα αυτών των ηλικιακών ορίων, προκειμένου να εντοπισθούν άτομα που έχουν μολυνθεί με τον ιό και δεν το γνωρίζουν. 3. Διάγνωση και θεραπεία. 4. Παρακολούθηση, αποκατάσταση και χρόνια φροντίδα για τους νοσούντες.
Πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ) για την Ευρώπη δείχνουν ότι περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με ηπατίτιδα C, δηλαδή το 2% του πληθυσμού των ενηλίκων και οι θάνατοι από την ηπατίτιδα C είναι περισσότεροι από τους θανάτους AIDS/HIV. Επίσης το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) ανέδειξε καθυστερήσεις στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για την επίτευξη των στόχων. Η πανδημία COVID-19 επέφερε μεγάλες δυσλειτουργίες στα συστήματα υγείας με αποτέλεσμα και την καθυστέρηση στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης. Λίγες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν πετύχει το στόχο για διάγνωση του 50% των ατόμων με χρόνια ηπατίτιδα Β και C μέχρι το 2020.
Μεταξύ των χωρών οι οποίες παρουσιάζουν καθυστερήσεις στην υλοποίηση του προγράμματος «Global health sector strategy on viral hepatitis 2016-2021», είναι και η Ελλάδα. Στις 22 Απριλίου 2021 το επίκεντρο της συζήτησης στο e-summit του «Hepatitis B & C Public Policy Association» ήταν η εξάλειψη της ηπατίτιδας C στην Ελλάδα του 2021. Στο e-summit συμμετείχαν εμπειρογνώμονες, εκπρόσωποι από τον πολιτικό χώρο, μέλη του κοινοβουλίου, εκπρόσωποι τοπικής και κεντρικής διοίκησης, εκπρόσωποι ενώσεων ασθενών και του ιατρικού κλάδου καθώς επίσης και ειδικοί επιστήμονες για την ηπατίτιδα Β και C. Συζητήθηκαν θέματα σχετικά με τις καθυστερήσεις στην Ευρώπη και την Ελλάδα, εκτιμήθηκε ο ρόλος και τα δεδομένα της διάγνωσης της ηπατίτιδας C και έγινε μια αποτίμηση του αντίκτυπου της πανδημίας COVID-19 στη «σιωπηλή πανδημία» της ηπατίτιδας C. Εκ μέρους των ειδικών επιστημόνων, ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Ήπατος κ. Σπήλιος Μανωλακόπουλος, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι στην Ελλάδα, στην εποχή της COVID-19, διαπιστώθηκε μείωση του αριθμού των ασθενών που ξεκινούν θεραπεία για την ηπατίτιδα C, σε ποσοστό 60%. Οι αρμόδιοι φορείς δεσμεύθηκαν για την εφαρμογή του Νέου Εθνικού Σχεδίου Δράσης, με τη συνεργασία όλων των φορέων για την υλοποίηση του στόχου για εξάλειψη της ηπατίτιδας μέχρι το 2030.
Επίσης στις 27 Μαΐου 2021 υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Ήπατος καθηγητής κ. Σπήλιος Μανωλακόπουλος και ο Πρόεδρος του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών κ. Αθανάσιος Θεοχάρης, για την ανάπτυξη Εθνικού Προγράμματος εξάλειψης της ηπατίτιδας C, στο σύνολο των Μονάδων του ΟΚΑΝΑ, με σκοπό την εξάλειψη της HCV μεταξύ των ατόμων που παρακολουθούνται στις μονάδες αυτές.
Η 28η Ιουλίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ηπατίτιδας. Στόχος της συγκεκριμένης ημέρας είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις ιογενείς ηπατίτιδες, η ενημέρωση για τους τρόπους μετάδοσης, πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας των ατόμων που έχουν προσβληθεί αλλά και η ευαισθητοποίηση των αρμόδιων φορέων για την υλοποίηση δράσεων που θα οδηγήσουν στην εξάλειψη αυτών των σοβαρών νόσων. Το μήνυμα για το 2021 αφορά στη συνέχιση της δράσης για την αντιμετώπιση της ηπατίτιδας και την εξάλειψή της, παρά τις όποιες δυσλειτουργίες λόγω πανδημίας COVID-19 μέχρι το 2030, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης του Π.Ο.Υ.
Οι ιογενείς ηπατίτιδες και ειδικότερα η ηπατίτιδα C, αποτελούν ένα μεγάλο πρόβλημα Δημόσιας Υγείας με μεγάλες επιπτώσεις τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές. Η σωστή ενημέρωση του πληθυσμού, η έγκαιρη διάγνωση με την εξέταση των αντισωμάτων του ιού στα άτομα που γεννήθηκαν από το 1945-1980, η πρόσβαση όλων των ασθενών στις νεότερες θεραπείες και κυρίως η άμεση συνεργασία όλων των εμπλεκομένων για την αντιμετώπιση της νόσου, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι η Ελλάδα κοντά στο στόχο για την εξάλειψη της ηπατίτιδας C μέχρι το 2030.