Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ένας συγκερασμός τουλάχιστον τριών από τις ακόλουθες ιατρικές καταστάσεις: κοιλιακή παχυσαρκία, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλό σάκχαρο αίματος, υψηλά τριγλυκερίδια ορού και χαμηλή λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας ορού (HDL).
Το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζεται με τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου και τον διαβήτη τύπου 2. Στις ΗΠΑ περίπου το 25% του ενήλικου πληθυσμού έχει μεταβολικό σύνδρομο, ένα ποσοστό που αυξάνεται με την ηλικία.
Η αντίσταση στην ινσουλίνη, το μεταβολικό σύνδρομο και ο προδιαβήτης συνδέονται στενά μεταξύ τους και έχουν αλληλεπικαλυπτόμενες πτυχές. Το σύνδρομο πιστεύεται ότι προκαλείται από μια υποκείμενη διαταραχή της χρήσης και αποθήκευσης ενέργειας. Η αιτία του συνδρόμου είναι ένας τομέας συνεχιζόμενης ιατρικής έρευνας.
Οι ορισμοί του μεταβολικού συνδρόμου από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF) και το αναθεωρημένο Εθνικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για τη Χοληστερόλη (NCEP) είναι πολύ παρόμοιοι και προσδιορίζουν άτομα με δεδομένο σύνολο συμπτωμάτων και μεταβολικό σύνδρομο. Ωστόσο, υπάρχουν δύο διαφορές: Ο ορισμός του IDF δηλώνει ότι εάν ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι μεγαλύτερος από 30 kg/m2 θεωρείται ότι υπάρχει κεντρική παχυσαρκία και η περίμετρος της μέσης δεν χρειάζεται να μετρηθεί. Όμως, αυτό δυνητικά αποκλείει οποιοδήποτε άτομο χωρίς αυξημένη περίμετρο μέσης, εάν ο ΔΜΣ είναι μικρότερος από 30. Αντίθετα, ο ορισμός του NCEP υποδεικνύει ότι το μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να διαγνωστεί με βάση άλλα κριτήρια.
Η Διεθνής Ομοσπονδία για τον Διαβήτη ορίζει το μεταβολικό σύνδρομο (2006) ως εξής: Κεντρική παχυσαρκία (που ορίζεται ως η περίμετρος μέσης[i] με ειδικές για την εθνικότητα τιμές) και οποιαδήποτε δύο από τα ακόλουθα:
- Αυξημένα τριγλυκερίδια: > 150 mg/dL (1,7 mmol/L), ή ειδική θεραπεία για αυτή τη λιπιδική ανωμαλία
- Μειωμένη HDL χοληστερόλη: < 40 mg/dL (1,03 mmol/L) στους άνδρες, < 50 mg/dL (1,29 mmol/L) σε γυναίκες ή ειδική θεραπεία για αυτή τη λιπιδική ανωμαλία
- Αυξημένη αρτηριακή πίεση (ΑΠ): συστολική ΑΠ > 130 ή διαστολική ΑΠ > 85 mm Hg ή θεραπεία υπέρτασης που είχε διαγνωσθεί προηγουμένως
- Αυξημένη γλυκόζη πλάσματος νηστείας (FPG): >100 mg/dL (5,6 mmol/L), ή προηγουμένως διαγνωσμένο διαβήτη τύπου 2
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (1999) απαιτεί την παρουσία οποιουδήποτε σακχαρώδους διαβήτη, μειωμένης ανοχής στη γλυκόζη, μειωμένης γλυκόζης νηστείας ή αντίστασης στην ινσουλίνη, και δύο από τα ακόλουθα:
- Αρτηριακή πίεση ≥ 140/90 mmHg
- Δυσλιπιδαιμία: τριγλυκερίδια (TG) ≥ 1.695 mmol/L και HDL χοληστερόλη ≤ 0,9 mmol/L (αρσενικό), ≤ 1,0 mmol/L (θηλυκό)
- Κεντρική παχυσαρκία: αναλογία μέσης/ισχίου > 0,90 (αρσενικό); > 0,85 (γυναίκα) ή ΔΜΣ > 30 kg/m 2
- Μικρολευκωματινουρία: αναλογία απέκκρισης λευκωματίνης στα ούρα ≥ 20 μg/min ή αναλογία λευκωματίνης:κρεατινίνης ≥ 30 mg/g
Το Εθνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης για τη Χοληστερόλη των Η.Π.Α. για τη θεραπεία ενηλίκων III (2001) απαιτεί τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα:
- Κεντρική παχυσαρκία: περίμετρος μέσης ≥ 102 cm ή 40 ίντσες (αρσενικό), ≥ 88 cm ή 35 ίντσες (θηλυκό)
- Δυσλιπιδαιμία: TG ≥ 1,7 mmol/L (150 mg/dl)
- Δυσλιπιδαιμία: HDL-C < 40 mg/dL (αρσενικό), < 50 mg/dL (θηλυκό)
- Αρτηριακή πίεση ≥ 130/85 mmHg (ή θεραπεία για υπέρταση)
- Γλυκόζη πλάσματος νηστείας ≥ 6,1 mmol/L (110 mg/dl)
[i] Εάν ο ΔΜΣ είναι >30 kg/m 2, η κεντρική παχυσαρκία μπορεί να θεωρηθεί ότι υπάρχει και η περίμετρος της μέσης δεν χρειάζεται να μετρηθεί.